Vez, vještina strpljivih

Vez je vještina i vrsta ručnog rada kojom se može ukrasiti tkanina, pomoću igle i konca (ponekad i finom žicom). Postoji više različitih tehnika vezenja, koje zavise od gustoće uboda, materijala kojim se veze (žica, biseri, perle..), ali je suština je uvijek ista – da se po nekom uzorku ukrasi tkanina.

Drevne egipatske grobne slikarije pokazuju da su oni poznavali vezenje i tako ukrašavali svoju odjeću, pokrivače, zavjese i šatore. Za vezenje su znali i Drevni Persijanci, u vrijeme Bitke kod Maratona (490 pne.), nosili su izvezene haljine kao uniforme.

Starogrčko slikarstvo na vazama iz 5. i 6. vijeka pne. (i kasnije), prikazuje likove sa izvezenim haljinama.

Najstariji preživjeli vezovi su skitski, datirani između 5. i 3. vijek pne.. Vizantija je od otprilike 330. do 15.  vijeka proizvela brojne vezove bogato ukrašen zlatom. Najstariji iskopani kineski vezovi su oni iz Dinastija Tang (618.-907.), ali su od sačuvanih puno poznatiji primjerci carskih svilenih haljina iz Dinastije Qing (1644.-1911 / 12). Iako se u Indiji za vez znalo još od antike, najstariji sačuvani primjerci su iz mogulske ere (nakon 1556.), od kojih su brojni prebačeni u Evropu od kraja 17. do početka 18. vijeka, preko Britanske istočnoindijske kompanije. Stilizovani biljni i cvijetni motivi, naročito motiv drveta u cvatu, uticali su na engleski vez.

Vezenje je postalo popularno tokom 19. vijeka naročito po krajevima u Panonskoj niziji – Slavonija, Vojvodina, tako da je izvezena narodna nošnja (šlingana haljina vezena zlatom) postala obavezni dio miraza.

U Đakovu se u želji da se ta tradicija ne zaboravi, od 1967. održava manifestacija Đakovački vezovi.

U Makedoniji se tradicija vezenja razvila pod uticajem Vizantije, a kasnije pod turskim.

Vez od tamnoplavog konca iz bosanskog Zmijanja uvršten je 2014. na UNESCO-v Popis nematerijalne svjetske baštine u Evropi.

Nastavice se…